Setiap kali membaca kisah-kisah penjelajahan baik penerokaan benua atau mengelilingi dunia, ia sentiasa didominasi oleh orang Barat. Malah, dalam bab penjelajahan Antartika, nama-nama seperti Robert Falcon Scott, Roald Amundsen dan Jean Baptiste-Charcot menjadi sebutan. Amat sedih apabila memikirkan penjelajah terawal Antartika bukan mereka tetapi seorang penjelajah Maori bernama Hui Te Rangiora.

Mengikut kertas kajian yang diterbitkan dalam Journal of the Royal Society of New Zealand, Hui Te Rangiora tiba di Antartika seawal abad ketujuh Masihi lagi. Penulis kajian Dr Priscilla Wehi turut mendedahkan nama kapal yang digunakannya semasa tiba di benua berkenaan iaitu Te Ivi o Atea.

Sebahagian daripada kisah Hui Te Rangiora diketahui dunia Barat menerusi juruukur dan pengkaji etnik Stephenson Percy Smith dalam satu kertas kajian pada akhir abad ke-19. Berikut keterangan-keterangan lisan orang Maori tentang Hui Te Rangiora yang direkodkan dalam catatan beliau:

• Batu yang keluar dari laut (berkemungkinan merujuk kepada aisberg)
• Laut membeku atau Te tai-uka-a-Pia
• Haiwan hodoh yang berupaya menyelam jauh ke dalam air (berkemungkinan merujuk sama ada anjing laut atau singa laut)
• Tempatnya berkabus dan gelap seperti tidak pernah disinari cahaya matahari (berkemungkinan tempoh di mana Antartica mengalami waktu malam melebihi 24 jam)
• Kawasannya tandus dan tidak mempunyai sebarang bentuk tumbuhan.

Cerita-cerita yang didengar Smith berkemungkinan diambil daripada kisah-kisah lisan penduduk Ngāti Rārua dan Te Āti Awa. Dr Wehi melihat anekdot-anekdot yang direkodkan penjelajah Maori ketika itu sebagai pelik bin ajaib. Tetapi ia bertepatan dengan pelbagai keterangan tentang Antartika yang kita ketahui hari ini.

Pada era moden pula, jejak Hui Te Rangiora diikuti oleh seorang lelaki bernama John Sac atau Te Atu. Sac ialah anak kepada penangkap ikan paus Kapten William Stewart dan isterinya yang berdarah Ngapuhi. Beliau bukan saja orang Maori kedua tiba di Antartica tetapi orang New Zealand pertama melakukannya pada tahun 1840.

Te Atu tiba di Antartika menerusi kapal Vincennes, sebuah kapal penjelajah Amerika Syarikat. Ia digunakan sebagai cara memeta kawasan pesisir pantai Antartika dan merupakan sebahagian daripada Ekspedisi Penjelajahan AS yang dipimpin Leftenan Charles Wilkes.

Ironinya, walaupun penjelajahan Antartika bertanggungjawab menaikkan nama beberapa penjelajah seperti Scott dan Amuendsen, ia tidak akan berlaku tanpa bantuan orang Maori. Bukan sedikit bilangan mereka yang menyertai ekspedisi-ekspedisi Antartika sekitar akhir abad ke-19 dan awal abad ke-20.

Misalnya, penangkap ikan paus berdarah Maori Buddy Willa merupakan sebahagian daripada ekspedisi menangkap ikan paus Norway di Laut Ross pada tahun 1920-an. Manakala pada 1934 dan 1935, Dr Louis Hauiti Potaka merupakan pakar perubatan kapal semasa ekspedisi kedua Richard E. Byrd ke benua berkenaan.

RUJUKAN:

Daly, M. (2021). Māori links to Antarctica from seventh-century Polynesian explorer who ventured far south. Stuff.co.nz.