Beberapa minggu sebelumnya, umat Islam Turki melafazkan rasa syukur tak terhingga kepada Ilahi. Ini kerana pada awal Ramadan 2022, mereka berpeluang menunaikan solat tarawih di Hagia Sophia buat kali pertama sejak 88 tahun lalu. Dan kini, madrasah pertama Mehmed II yang dibangunkan pasca-penaklukan Constantinople kembali menjadi tumpuan.

Dibina semula di tapak lama madrasah yang dirobohkan seiring dengan perintah penukaran peranan Hagia Sophia dari masjid kepada muzium, Madrasah Fatih Hagia Sophia dirasmikan dalam satu majlis pada Jumaat lepas. Perasmian madrasah ini dibuat oleh Presiden Turki Recep Tayyip Erdogan sambil disaksikan oleh beberapa menteri kabinet Turki dan tetamu-tetamu kehormat lain.

Mengikut sejarah madrasah ini, pada awalnya ia berperanan sebagai bilik bagi para paderi yang berkhidmat di Hagia Sophia. Tetapi selepas Constantinople jatuh pada 1453, Mehmed II atau Muhammad al-Fatih menitahkan bangunan tersebut ditukar fungsinya sebagai madrasah.

Molla Husrev yang merupakan pakar perundangan ulung Turki Uthmaniyah merupakan orang pertama yang dilantik mengetuai madrasah berkenaan. Sementara Ala al-Din Ali ibn Muhammed atau Ali Qushji juga pernah berkhidmat sebagai tenaga pengajar madrasah ini. Qushiji merupakan seorang ahli matematik dan astronomi terkenal pada abad ke-15.

Selama bertahun-tahun, ia berfungsi sebagai pusat pendidikan pelbagai disiplin ilmu. Bagaimanapun, ia dirobohkan dan dibina semula dari 1869 hingga 1874 semasa era Sultan Abdulaziz. Selain berperanan sebagai pusat pendidikan, ia turut digunakan pihak berkuasa Istanbul sebagai rumah anak yatim sehingga 1924.

Bagaimanapun, madrasah ini kemudiannya dirobohkan atas faktor keselamatan pada 1936. Sejak itu, tiada lagi rancangan untuk mewujudkan semula madrasah berkenaan sehingga 2017. Ia direncana oleh Universiti Yayasan Fatih Sultan Mehmed di mana mereka berharap ia dapat menjadi Kampus Hagia Sophia.

Selepas melalui semua proses termasuk diskusi dengan pihak berkuasa tempatan dan antikuiti sejak 2012, pembinaan semula madrasah dimulakan pada 2017 dan siap pada April 2020. Tidak lama selepas madrasah ini siap dibina, Turki mengumumkan penukaran semula status Hagia Sophia daripada muzium kepada masjid.

Madrasah baru ini berkongsi dinding bangunan lama madrasah yang dirobohkan. Ia merupakan penambahan terbaru di Dataran Sultanahmet. Di sinilah, bangunan-bangunan bersejarah dari obelisk era Rom hinggalah Masjid Biru wujud.

Bagi Menteri Kebudayaan dan Pelancongan Turki Mehmet Nuri Ersoy, kewujudan semula madrasah ini merupakan usaha berterusan pihak kementerian untuk memelihara dan memulihara warisan sejarah Turki termasuk era Turki Uthmaniyah. Tambahnya lagi, madrasah ini diharap dapat melakar pencapaian saintifik yang membanggakan sejarah dan bangsa Turki.

Dalam ucapan perasmiannya, Erdogan meluahkan rasa gembira kerana dapat mengembalikan satu lagi warisan Istanbul yang dipadam daripada sejarah. Pada masa sama, beliau turut menyindir satu parti tertentu yang dilihat bersungguh-sungguh memadam legasi sejarah Turki tanpa memikirkan kesannya kepada generasi mendatang.

Walaupun tidak menamakan parti politik yang dinyatakan, ia berkemungkinan merujuk kepada pesaing Parti Pembangunan dan Keadilan (AKP), Parti Republik Rakyat (CHP). Semasa era awal Republik Turki, bukan sedikit jenayah warisan dilakukan oleh parti berkenaan kononnya untuk menonjolkan imej sekularisme yang diangkat parti berkenaan.

Ini termasuk membiarkan bangunan-bangunan warisan dalam keadaan tidak terurus, sekaligus membenarkan ia dirobohkan atas sebab keselamatan atau untuk pembangunan. Dalam ucapan sama, CHP juga dittuduh bertanggungjawab menjual ratusan masjid untuk ditukar fungsinya kepada muzium atau sebagai kandang kuda.

Madrasah Fatih Hagia Sophia akan memainkan peranan sebagai pusat penyelidikan dalam pelbagai bidang seperti undang-undang Islam, kesenian Islam dan sejarah termasuk sejarah Mehmed II.

RUJUKAN

Daily Sabah. (2022, 15 April). After Hagia Sophia reversion, Turkey reopens its iconic madrassa.

Railly News. (2022, 15 April). Hagia Sophia Fatih Madrasa Opened.