Barangkali pernah terfikir dalam akal fikiran kita berkenaan dengan makna istilah ‘permaisuri’ dan asal-usulnya, sama ada daripada perkataan Melayu atau daripada bahasa asing. Sepertimana kita lihat jelas istilah ‘sultan’ dan ‘raja’ diambil daripada bahasa Arab dan Sanskrit bagi menggambarkan suatu entiti pemerintah, malah ia juga boleh, secara tidak langsung, mempamerkan faham agama yang dianuti oleh pemerintah tersebut. Keunikan ini dipegang dalam alam Melayu yang terkemudiannya menjadi makna yang umum dan tidak terpengaruh dengan konotasi keagamaan sepertimana dahulukalanya.

Kembali kepada istilah ‘permaisuri’, sepertimana kita perhati bahawa istilah ini bukanlah hadir dengan sendirinya tanpa ada maknanya yang tersendiri. Malah ia lahir daripada evolusi istilah terdahulu yang membawakan erti yang beragam. Secara etimologinya, istilah akhir sekali akan tiba kepada bahasa Sanskrit itu sendiri, sepertimana dinyatakan oleh Gonda dalam ‘Sanskrit In Indonesia’.

Istilah ‘permaisuri’ dalam bahasa Melayu digambarkan sebagai pendamping rasmi (tidak rasmi dijadikan gundik) para raja turut dikongsikan dalam bahasa Jawa. Walau bagaimanapun, istilah ini begitu berbeza dari segi fonetiknya, namun keirasannya tetap dapat dikenalpasti. Istilah Jawa iaitu ‘Prameśwari’ di samping mempunyai makna sepertimana dalam bahasa Melayu, turut mempunyai konotasi makna yang khusus merujuk kepada isteri utama raja Jawa. Berbanding bahasa Melayu yang terpakai tidak kira pada setiap bangsa tanpa penggunaan yang khusus.

Hal ini terpampang jelas dalam sistem kerabat diraja Jawa pada era kerajaan Majapahit, di mana, menurut al-Attas dalam ‘Historical Fact and Fiction’, menjelaskan gelaran Parameswara, Raja Melaka, memperoleh gelaran tersebut dengan mengahwini seorang puteri raja yang bergelar Parameswari. Istilah ‘parameswari’ ini diperoleh oleh kerana puteri ini merupakan sepupu kepada Bhatara Tumapel atau Hayam Wuruk. Walaupun demikian, istilah ‘Parameswari’ ini menunjukkan tidak menggambarkan seperti makna yang diberikan oleh Gonda. Ia dirujukkan kepada puteri besar dalam kerabat diraja, bukanlah isteri diraja Jawa itu sendiri. Apakah gelaran ini hanya untuk kegunaan pada raja yang tunduk dibawah kekuasaan Majapahit ketika itu? Adakah terdapat ramai ‘parameswari’ dalam kerabat diraja Majapahit? Hal ini memerlukan ruang perbincangan yang lain.

Kedua istilah ini ‘permaisuri’ dan ‘prameśwari’ terpancar daripada istilah Sanskrit iaitu ‘Parameśvari’ yang membawakan erti ‘Supreme Lady’. Ternyata istilah ini mempunyai persamaan yang dekat dengan istilah Jawa berbanding Melayu secara fonetik dan harfiahnya. Namun dari sudut semantiknya, ketiga ini memegang makna yang sama iaitu wanita yang mempunyai kedudukan politik yang tertinggi dalam sesebuah kerajaan.

GAMBAR:

1) Permaisuri Nyai Kentring Manik Mayang Sunda, isteri kepada Sri Baduga Maharaja atau Prabu Siliwangi, diwatakkan oleh Carissa Elparizi

-Pawaka Legendria-