Sepanjang lipatan sejarah, ada saja berita palsu yang menggunakan subjek berbeza-beza. Ada memalsukan kematian figura tertentu atau mengada-adakan cerita tentang negara asing, kononnya bagi menampakkan diri mereka gah. Siapa sangka pada abad ke-19, bulan juga merupakan subjek berita palsu!

Tetapi itulah yang terjadi pada 25 Ogos 1835 hasil penulisan kreatif akhbar New York Sun di Amerika Syarikat. Siri enam artikel yang dinamakan di bawah tajuk “The Great Moon Hoax” ini mendakwa telah menemui bukti wujud hidupan di bulan. Ini berdasarkan pemerhatian yang dibuat Sir John Herschel dari sebuah balai cerap di Capetown, Afrika Selatan.

Antara hidupan yang didakwa wujud di bulan mengikut keterangan rakan Herschel, Dr Anthony Grant ialah unikorn, beaver berkaki dua dan makhluk humanoid berbulu dan boleh terbang. Sementara permukaan bulan pula dikatakan mempunyai kawah-kawah yang besar, kristal-kristal kecubung, sungai-sungai yang mengalir deras dan tumbuhan menghijau.

Menerusi penerbitan enam artikel berkenaan, jualan akhbar New York Sun laris macam pisang goreng panas. Ramai orang terpedaya dengan kisah itu termasuk ahli jawatankuasa sains dari Universiti Yale. Dan itu sesuatu yang gagal disedari mereka, “The Great Moon Hoax” ialah kisah satira dengan para pembaca diberi banyak petunjuk berkenaan hal ini.

Pertama, jurnal yang dipetik sebagai penerbit artikel iaitu The Edinburgh Journal of Science sudah tidak lagi beroperasi bertahun-tahun sebelumnya. Sementara Grant pula hanyalah watak fiksyen. Hanya Herschel sahaja figura sebenar tetapi pemerhatiannya di balai cerap di Capetown tidaklah terlalu gila seperti digambarkan dalam artikel New York Sun itu.

Siri artikel “The Great Moon Hoax” ini dipercayai dikarang oleh seorang wartawan Sun bernama Richard Adams Locke. Dengan alma maternya Universiti Cambridge, pastinya dia masak dengan jurnal-jurnal seperti The Edinburgh Journal of Science.

Ini termasuk artikel-artikel lucu dan pelik seperti artikel Reverend Thomas Dick yang mendakwa bulan mempunyai 4.2 bilion penghuni. Justeru, dengan menghasilkan berita satira sebegini, ia merupakan satu ejekan kepada mereka yang menjaja berita palsu dalam jurnal saintifik.

Tetapi yang paling teruk terkena sudah pasti Herschel. Sebaik saja membaca siri enam artikel “The Great Moon Hoax” itu, beliau sudah tahu ini merupakan cerita satira. Tetapi adakalanya, Herschel merasa kurang senang apabila ditanya sama ada wujud hidupan di bulan seperti didakwa dalam New York Sun.

Pada 16 September 1835, barulah New York Sun mengakui penerbitan enam artikel sebelumnya itu ialah palsu dan hanya bersifat satira. Ia sama sekali tidak menjejaskan jualan akhbar dan terus beroperasi sehingga 1950-an.

Semasa tempoh itu, ia kemudian digabungkan dengan The New York World-Telegram tetapi ia hanya bertahan sehingga 1967. Pada tahun 2002, akhbar New York Sun dilancarkan tetapi ia tiada kena-mengena dengan penerbitan akhbar sebelumnya.

RUJUKAN

History. (2020, 24 Ogos). “The Great Moon Hoax” is published in the “New York Sun”.