Sejak kemunculan penyiar digital seperti Netflix, Amazon dan Disney+, ia turut membawa kepada kemunculan trend tonton lewah (binge-watch). Tonton lewah ialah perbuatan di mana pelaku menonton beberapa episod program berturut-turut dalam masa singkat secara berlebihan. Persoalannya, apakah ia merupakan satu ketagihan seperti didakwa sesetengah pihak?

Tonton lewah yang bermasalah ditentukan bukan menerusi bilangan episod program yang ditonton atau jumlah jam yang dihabiskan di depan televisyen atau skrin komputer. Seperti mana tingkah laku perbuatan yang mencetuskan ketagihan, terdapat beberapa petanda yang perlu dicari. Menurut Profesor Mark Griffiths dari Universiti Nottingham Trent, terdapat enam tanda yang perlu dikesan:

• Pelaku menganggap tonton lewah sebagai perkara paling penting dalam hidup
• Pelaku melihat tonton lewah sebagai cara terbaik mengubah mood. Ini boleh jadi sama ada mengubah mood untuk jangka pendek atau cuba melepaskan diri dari sesuatu yang negatif secara sementara.
• Tonton lewah menjadi punca konflik antara pelaku dengan pihak tertentu.
• Bilangan jam untuk tonton lewah semakin bertambah dari semasa ke semasa.
• Pelaku berdepan simptom menghentikan ketagihan secara fizikal atau mental sekiranya tidak melakukan tonton lewah.
• Pelaku akan mengulangi kitaran tonton lewah selepas berjaya berhenti melakukannya untuk seketika.

Jika anda mempunyai semua tanda yang dinyatakan, maka tabiat tonton lewah anda merupakan satu ketagihan yang perlu dihentikan. Dan ia disokong oleh kajian-kajian terkini.

Menerusi satu kaji selidik di Poland membabitkan 645 responden berstatus orang dewasa, kebanyakan mereka mengakui ketagihan tonton lewah tercetus sama ada kerana faktor kesunyian, kegagalan mengawal gerak hati atau sebagai cara melepaskan diri daripada masalah. Data sama turut mendedahkan tabiat ini turut menyumbang secara signifikan kepada sindrom kemurungan-kerisauan (anxiety-depressive syndrome). Ini turut disokong oleh dua kajian tonton lewah yang dijalankan di Taiwan dan Amerika Syarikat.

Dari segi ciri personaliti, kajian menunjukkan tonton lewah secara berlebihan mempunyai kaitan dengan ciri keberhemahan dan neurotisisme yang rendah. Ini termasuk terlalu mengikut gerak hati, cuai, cepat risau dan terlalu mudah terdedah kepada emosi negatif. Ciri-ciri sebegini secara umumnya biasa dilihat dalam tingkah laku ketagihan.

Jadi, bagaimana hendak menghalang tonton lewah daripada menjadi tabiat yang mengundang ketagihan? Nasihat Dr Griffiths mudah sahaja, berhenti menonton sebelum separuh kedua episod bermula. Beliau mengakui ia agak sukar dilakukan pada awalnya lebih-lebih lagi sekiranya jalan cerita sesebuah episod program dibawa ke episod seterusnya.

Selain itu, beliau turut mencadangkan had masa yang realistik dan boleh dipatuhi sekiranya mahu tonton lewah. Tetapkan tempoh masa yang bersesuaian mengikut hari kerja dan hari cuti masing-masing. Jika mahu menonton sekalipun, Dr Griffiths mengingatkan ia hanya boleh dilakukan selepas semua tanggungjawab kerja dan sosial telah ditunaikan. Bagi beliau, itu merupakan ganjaran terbaik selepas berjaya menunaikan semua tanggungjawab yang dinyatakan.

Pada akhirnya, Dr Griffiths menasihatkan sekiranya tonton lewah telah bertukar menjadi satu tabiat ketagihan, langkah terbaik ialah merujuk kepada pakar psikologi klinikal terlebih dahulu. Ini kerana dengan merujuk kepada kepakaran mereka, tonton lewah berkemungkinan merupakan sebahagian daripada isu psikologi yang lebih besar yang dihadapi pelaku.

RUJUKAN

Griffiths, M. (2021, 7 Disember). What binge-watching TV is doing to your mind. The Independent.